Sosial intellekt və onun əsasları

Sosial intellekt termini amerikalı psixoloq Edvard Li Torndik tərəfindən irəli sürülüb.  Mütəxəssis özünün iddia etdiyi kimi, bu fenomen xüsusilə ətraf mühitlə qarşılıqlı əlaqədə olan, məsələn, oyun meydançasında oynayan uşaqlarda özünü göstərir.

Psixoloqun sözlərinə görə, sosial intellekt başqaları ilə, xüsusən də əks cinslə ümumi dil tapmağa kömək edir.  Bu məsələdə təkcə bilik kifayət deyil, praktiki bacarıqlar əldə etmək vacibdir.  Sosial intellektin xüsusiyyətləri karyera uğuruna nail olmaq üçün də istifadə edilə bilər.  Müəyyən bacarıqların olmaması karyeranı geridə qoya bilər.

Amerikalı alim Devid Veksler böyüklərin və uşaqların sosial intellekt səviyyəsini müəyyən etməyə imkan verən tərəzi hazırlayıb.  Bununla belə, alim sosial zəkanı insanın cəmiyyətdə istifadə etdiyi ümumi intellektual qabiliyyətlər kimi qəbul etmişdir.  Tədqiqat prosesində Veksler belə nəticəyə gəldi ki, sosial intellekt başqalarını manipulyasiya etmək və bunu kifayət qədər ustalıqla etmək bacarığıdır.

Tərifi

Sosial intellekt sosial fəaliyyətlərinizi inkişaf etdirməyə kömək edən bir sıra qabiliyyət və bacarıqlardır.

Müəyyən bacarıqlara yiyələnməklə insan sosial münasibətləri doğru  qura bilir.  Bu bacarıqlar başqalarının əhval-ruhiyyəsini hiss etmək, başqa bir insanın nöqteyi-nəzərini başa düşmək və müxtəlif sosial təbəqələrin nümayəndələri ilə asanlıqla ümumi dil tapmaq bacarıqları deməkdir.

Sosial intellekt anlayışının bir neçə alt növü var - sosial qavrayış və sosial qabiliyyət.  Qavrayış dedikdə insan haqqında məlumatı oxumaq qabiliyyətinin məqamı kimi başa düşülür.  Amma ki, məlumat ala bilmək kifayət deyil, alınan məlumatdan istifadə etməyə kömək edəcək sosial qabiliyyətlərin olması vacibdir.

Bu anlayışın daha sadə izahı da var.  Sosial intellekt söhbəti bacarıqla davam etdirərkən həmsöhbətləri diqqətlə dinləməyə kömək edir.  İnsanın nüfuzu  da sosial intellekt anlayışından asılıdır.  Nüfuzunuzu doğru idarə etmək bacarığı başqalarını düzgün təəssüratlandırmağa imkan verir.  Üstəlik, sosial intellekt bacarıqlarına yiyələnmiş insanlar hətta mübahisəli məsələləri də tamam başqa cür həll edirlər.  Həmsöhbəti öz fikirləri ilə aşağılamadan dinləməyi bacarırlar.

Sosial intellekti necə inkişaf etdirmək olar?

Təbii ki, sosial intellektin olması geniş imkanlar yaradır.  İnsanlarla düzgün anlaşmanın mahiyyəti , insandan məlumat aldıgın zaman, verdiyin cavabı elə formalaşdırmalısan ki, insanın fikri və niyyəti hesaba alınsın.

Sosial qabiliyyətlərin mövcud olması  fərdi məsələdir.  Musiqi qabiliyyəti ilə də anolojidir.  Məsələn, bəzi insanlar həqiqətən mükəmməl səsə malikdir, bəziləri isə bir neçə not belə oxuya bilmir.  Eyni şey sosial intellekt ilə də baş verir.  Buna görə insanlarla ünsiyyətdə tez-tez baryerlər yaranır.  Ünsiyyətdə vacib məsələ məhz mövcud cəmiyyətdə insanın həqiqətən öz yerini tapa  bilməsidir.

Əgər bir şəxs həqiqətən də özündə sosial intellekti aktiv şəkildə inkişaf etdirmək istəyirsə, kömək üçün bu sahənin mütəxəssisi ilə əlaqə saxlamalıdır.  Bu məsələdə özünüzü inkişaf etdirməyə başlamağınıza psixoterapevt kömək edə bilər.  Başlamaq üçün insanları müşahidə etmək tövsiyə olunur və bunu  onların bu anda nə düşünə biləcəyini təhlil etməyə çalışaraq etmək lazımdır.  Siz hadisələri və  ediləcək hərəkətləri təxmin etməyə çalışmalısınız.  Bəzi psixoloqlar bunu serialları izləyərkən məşq etməyi məsləhət görürlər.  Siz personajların davranışını diqqətlə izləməli, hadisələri proqnozlaşdırmağa çalışmalısınız.

Başqa insanları müşahidə etmək sosial qabiliyyətlərinizi inkişaf etdirməyə kömək edəcək ən etibarlı vasitədir.  Həmsöhbətinizə diqqətli münasibət istədiyiniz effekti əldə etməyə kömək edəcəkdir.  Söhbəti aktiv şəkildə təhlil edərək, insanın nöqteyi-nəzərini anlamağa çalışaraq, mükəmməl nəticə əldə edə bilərsiniz.

Sosial intellekt testləri

Sosial intellektin ölçülməsi üsulu ilk dəfə 1928-ci ildə T. Xan tərəfindən təklif edilmişdir.  Prosesdə bir çox amillər qiymətləndirilmiş və yekun nəticə verilmişdir.  Eyni zamanda, bir çox amillər ölçüldü: müxtəlif sosial situasiyalarda davranış, adları və üzləri yadda saxlamaq bacarığı, ətrafdakı insanları müşahidə etmək, ünsiyyətin emosional komponentini hiss etmək bacarığı və s.

Guildford testi

İntellektin strukturunu nəzərə alaraq yaradılmış texnika.  Qiymətləndirmə metodu müxtəlif qabiliyyətləri qiymətləndirən bir sıra testlər kimi təqdim olunur.  Test nəticələri müəyyən bir insanın davranışını başa düşməyə və proqnozlaşdırmağa imkan verir.  Kifayət qədər inkişaf etmiş qabiliyyətlərə sahib olan şəxs həmsöhbətin gələcək niyyətlərini asanlıqla başa düşə bilər.

Testin aydın bir hərəkət alqoritmi var, eyni zamanda istifadəsi inanılmaz dərəcədə asandır.  O, dünya psixologiyasının ən yaxşılarından biri hesab olunur.

Sosial intellektin inkişafına kömək etmək üçün məsləhətlər

İstədiyiniz nəticəni əldə etmək üçün aşağıdakı tövsiyələri nəzərə almalısınız:

- Bədən dilini başa düşməyi öyrənin.  İnsanın jestindən çox şey başa düşülə bilər.  Bir neçə texnikanı mənimsəmək və onlardan fəal istifadə etmək tövsiyə olunur.

- Üzdəki duyğuları oxuyun.  Fiziologiya baxımından insanın üzündə 57 əzələ var.  Cəmiyyətlə əsas ünsiyyət vasitəsi olan üzdür.

- Yalnız eşitməyi deyil, həm də dinləməyi öyrənin.  Bu bacarıq həmsöhbətin gözündə etibarlılığı artırmağa kömək edəcəkdir.

- Əhvalınızı idarə edin.  Çox şey insanın əhval-ruhiyyəsindən asılıdır, bunun sayəsində insan bu və ya digər hərəkətə qərar verə bilər.  Əhval-ruhiyyəni ilkin əlamətlərlə, məsələn, hətta yerişlə müəyyən etmək mümkündür.

- Duyğularınızı idarə etməyi öyrənin.  Müəyyən bir vəziyyət üçün hansı emosional vəziyyətin uyğun olduğunu həqiqətən başa düşmək üçün özünüzə kənardan baxmağı öyrənməlisiniz.

İnkişaf etmiş sosial intellektin faydaları.

Rusiya Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, psixologiya elmləri doktoru Dmitri Uşakov yazır ki, müasir dünyada əmək bölgüsü getdikcə artır və buna görə də fərdi nailiyyətlər getdikcə daha çox kollektivə çevrilir.  Uğur qazanmaq üçün isə bu gün öz sahənizdə sadəcə peşəkar olmaq kifayət deyil.  Siz nəinki ideya sahibi olmalı ,həm də onları cəmiyyətdə təbliğ etməyi  və insanlarla əlaqə saxlamağı bacarmalısınız.  Məsələn, cəsarətli təkliflər irəli sürməkdən çəkinməyin və mürəkkəb şeyləri sadə sözlərlə izah etməyi bacarın.  Bu baxımdan sosial intellekt özünü həyata keçirməyin mühüm elementinə çevrilir.

Əslində bu o deməkdir ki, sosial əlaqələri davam etdirə bilməmək ən iti zəkanı belə sıfıra endirir.   Nümunə kimi " Böyük Partlayış Nəzəriyyəsin"dən Şeldon və ya "Şerlokdan" Şerlok Holmsdur.

Sosial intellektin olması hər kəsin həyatında vacibdir, lakin yadda saxlamaq lazımdır ki, bu bacarıq bütün həyat boyu inkişaf etdirilməlidir.  Eyni zamanda, təkcə işdə deyil, həm də yaxınlarınızla maraqlı ünsiyyət əlaqələrinə tab gətirmək üçün əla fürsətdir.  Bacarıq həqiqətən faydalıdır və cəmiyyətdə yeni imkanlar açır.