Heyvan hüquqları nədir?

Heyvan hüquqları - heyvanların insan istəklərinə tabe olmadan istədikləri kimi yaşamaq qabiliyyətinə layiq olduqlarına inanmağa əsaslanan əxlaqi prinsiplərdir.  İnsanlar inanmalıdır ki, yaşamaq iradəsi olan hər bir məxluqun ağrısız və iztirabsız yaşamaq haqqı var. Heyvan hüquqları sadəcə bir baxış bucağı deyil - bu, cəmiyyətin bütün qeyri-insani  canlılarının yalnız insanların istifadəsi üçün mövcud olduğuna dair ənənəvi fikrinə etiraz edən sosial bir hərəkatdır.

    Heyvan hüquqlarının əsasını seçmə haqqının başqa bir yolu olan muxtariyyət təşkil edir. Bir çox ölkələrdə insan hüquqları ifadə hüququ, işgəncədən azad olmaq və demokratiyaya çıxış kimi müəyyən azadlıqları qorumaq üçün təsbit edilmişdir. Təbii ki, bu seçimlər irq, sinif və cins kimi sosial yerlərdən asılı olaraq məhdudlaşdırılır, lakin ümumilikdə desək, insan hüquqları insan həyatını yaşamağa dəyər edən əsas prinsipləri qoruyur. Heyvanların hüquqları yalnız insan olmayan heyvanlar üçün oxşar bir şey etməyi hədəfləyir.

    Heyvan hüquqları vacibdir, çünki onlar heyvanların ağılsız maşınlardan başqa bir şey olmadığına dair yanlış, lakin uzun müddətdir mövcud olan fərziyyələrə, yəni  Rene Dekart tərəfindən 17-ci əsrdə populyarlaşan inanclara qarşı çıxan bir sıra inancları təmsil edir. Heyvanların düşüncəsiz, duyğusuz varlıqlar kimi qəbul edilməsi onların insan istəkləri üçün istifadəsinə haqq qazandırır. Nəticədə isə yetişdirilmiş məməlilərin vəhşi heyvanların sayından çox olduğu və bu ferma heyvanlarının bir çoxunun fabrik fermalarında ağır şərtlərə dözmək məcburiyyətində qalır bugünkü dünyada.

    Yalnız qərəz bizim özümüz üçün olmasını gözlədiyimiz hüquqlardan başqalarını inkar etməyə imkan verir. İrq, cins, cinsi oriyentasiya və ya növdən asılı olmayaraq, qərəz əxlaqi cəhətdən qəbuledilməzdir. Əgər it yeməsən, niyə donuz yeyirsən? İtlərin və donuzların ağrı hiss etmək qabiliyyəti eynidir, lakin bu, bir heyvanı yoldaş, digərini isə axşam yeməyi kimi düşünməyə imkan verən növlərə əsaslanan qərəzdir.

     Alimlər hesab edirlər ki, dünya insan fəaliyyəti ilə bağlı kütləvi məhv hadisəsini yaşayır. 1900-cü ildən bəri təxmin edilən 543 növ onurğalıların nəsli kəsilib, baxmayaraq ki, sayı daha çox olması ehtimalı vardır. 2020-ci ildə aparılan bir araşdırma bütün növlərin beşdə birinin əsrin ortalarına qədər yox olmaq təhlükəsi ilə üzləşəcəyini proqnozlaşdırır.

    1978-ci il oktyabrın 15-də Parisdə UNESKO-nun binasında “Beynəlxalq heyvan haqları Bəyannaməsi” qəbul olunub. On bənddən ibarət bu sənəd Dünya İnsan Haqları Bəyannaməsinin əsasında hazırlanıb və heyvanların da müdafiə olunmaq, yaşamaq hüquqlarının olmasını özündə əks etdirir.

1. Bütün heyvanlar həyat qarşısında bərabər doğulurlar və eyni yaşamaq hüququna malikdirlər.
2. Heç bir heyvanla pis rəftar, qəddar və qəddar ola bilməz. Əgər heyvanı öldürmək lazımdırsa, bu, ağrı vermədən və qorxutmadan dərhal edilməlidir.
3. Bütün vəhşi heyvanların quruda, havada və suda şəxsi təbii mühitində yaşamaq və çoxalmaq hüququ vardır. Azadlıqdan məhrumetmənin istənilən forması, hətta təhsil məqsədləri üçün belə, bu hüquqa ziddir.
4. Heyvanlardan insanların əylənməsi üçün istifadə edilə bilməz, heyvanlara baxmaq və heyvanlardan istifadə edilən şoular heyvan ləyaqətinə ziddir.
5. Heyvanlara fiziki və ya psixoloji ağrı verən təcrübələrin aparılması heyvan hüquqlarına ziddir. İstər tibbi, elmi, istər kommersiya, istərsə də başqa cür təcrübələr üçün belədir və s. kimi haqlar təsbit olumuşdur.

            Heyvanlar aləmi haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi bu qanundan, Azərbaycan Respublikasının təbiəti mühafizə qanunvericiliyindən və digər qanunvericilik aktlarından ibarətdir.bu qanundan, Azərbaycan Respublikasının təbiəti mühafizə qanunvericiliyindən və digər qanunvericilik aktlarından ibarətdir. Bu qanunun əsas məqsədi Azərbaycan Respublikasının ərazisində təbii sərbəstlik, yarımsərbəst və qeyri-sərbəst şəraitdə daimi, müvəqqəti və köçəri yaşayan bütün vəhşi heyvan növlərinin, onların yaşayış yerlərinin, nəsil verməsinin, populyasiyalarının, cinsiyyət hüceyrələrinin, rüşeymlərinin və heyvanlar aləminin digər obyektlərinin qorunub saxlanmasını və səmərəli istifadəsini təmin etməkdir.

            Azərbaycan Respublikasında ali hüquqi qüvvəyə malik olan Konstitusiyasının 39-cu maddəsində dövlətin ekoloji tarazlığın saxlanılmasına, yabanı bitkilərin və vəhşi heyvanların qanunla müəyyən edilmiş növlərinin qorunmasına təminatı qeyd edilmişdir. Konstitusiya bütün qanunvericilik aktlarının hazırlanması və qəbul edilməsi prosesində əsas mənbə hesab edilən və həm milli, həm də beynəlxalq qanunvericilik səviyyəsində fundamental prinsiplərin əks olunduğu üçün bu müddəa heyvan hüquqlarının qanunla müdafiə olunmasında əsas prioritet hesab olunur. Həmçinin, Cinayət məcəlləsində yer alan ekoloji cinayətlər adlı 28-ci fəsil hər hansı hərəkətləri zamanı heyvanların kütləvi məhvinə və ya digər ağır nəticələrə səbəb olan ictimai təhlükəli qaydada, təqsirli olaraq törədilən əməllərə görə azadlığın məhdudlaşdırılması və digər sanksiyalar nəzərdə tutulub. Zorakılığa qarşı tətbiq ediləcək hüquq pozuntusuna görə məsuliyyətin həcmi Inzibati Xətalar Məcəlləsinin 25. Fəslində yer alan 230, 273, 274, 283, 289, 290, 323-cü maddələrində heyvanlar aləmi obyektlərindən özbaşına istifadə edilməsi, heyvanlar aləmi obyektlərindən istifadə qaydalarınınn pozulması, heyvanlarla rəhmsiz rəftar edilməsi və s. .kimi hüquqlar milli qanunvericilik səviyyəsində müəyyən edilmişdir. 

Gəşəng ♥️

Tam bir hüquqşünas baxışı 👏🏼

Təşəkkür edirəm

Her hansisa heyvana zulm eden wexsi l, eger subut varsa ... Hansi cerimeler hansi cezalar gozleyir?