Ekosiyasət və yaşıllar

Təriflər

Ekosiyasət, ekoloji-sosial məqsədlərə və bu məqsədlərə geniş, əsaslı, iştirakçı demokratiya vasitəsi ilə çatmağa böyük əhəmiyyət verən siyasi ideologiyalar və sosial hərəkatlar toplusudur.

Ekosiyasət 1980-ci illərin əvvəllərindən bəri bir çox ölkələrdə "yaşıl partiyalar" vasitəsi ilə aktiv olan yaşıl hərəkatının tərəfdarları tərəfindən müdafiə olunur.

Almancadan "Grün" tərcüməsi olan ingiliscədə "Green", tərcümədə "yaşıl" siyasi termini, 1970-ci illərin sonunda qurulan ilk uğurlu yaşıllar partiyası die Grünen (və ya Birlik 90) tərəfindən yaradılmışdır. Bu gün Almaniyadakı bu yaşıllar partiyası alman "Bundestag"nın (parlament) 735 oturacağından 118-ni əhatə edir, bu da təqribi 15% səs edərək, yaşılları Almaniyadakı əsas partiyalardan biri edir. Siyasi ekologiya termini isə Avropanın akademik dairələrində də istifadə olunur.

Yaşıllar adlı ekosiyasət tərəfdarları, ekologiya, ətraf mühitin qorunması, feminist və sülh hərəkatları ilə bir çox ortaq dəyər bölüşürlər. Demokratik və ekoloji problemlərə əlavə olaraq, yaşıl siyasət vətəndaş azadlıqları, sosial ədalət və zorakılığın əngəllənməsi kimi mövzuları da əhatə edir.

1. Prinsiplərin ifadələri

Yaşıl siyasət bir ideologiya olaraq ortaya çıxdığından, bir neçə əsas yaşıl prinsiplə müəyyən edilmişdir. Alman Yaşılları, yaşıllar partiyasının "Dörd Sütunu" adlandırılan ən konseptual bəyanatı hazırlayıblar. "Dörd Sütun", dünyanın bir çox yaşıl partiyası tərəfindən yaşıl ideologiyanın əsas ifadəsi olaraq qəbul edilmişdir. Bəs bu prinsiplər nədən ibarətdir?

1. Ekosiyasət

2. Sosial ədalət

3. Demokratiya

4. Zorakılığa qarşılıq vermək

1984-cü ildə ABŞ Yaşıl Yazışmalar İnstitutu Dörd Sütunu daha da inkişaf etdirərək, bunu təkmilləşdirdilər:

1. Mərkəzsizləşdirmə (desentralizasiya) (iqtisadi və siyasi)

2. Sosial ədalətə əsaslanan əsaslanan iqtisadiyyat

3. Post-patriarxal dəyərlər (müəyyən feminist funksiyalar)

4. Müxtəlifliklərdə birlik, irqi, gender, etnik, dini və sosial müxtəlifliklərə hörmət

5. Qlobal məsuliyyət

6. Gələcəyə futurist fokus

2001 -ci ildə qlobal yaşıllar beynəlxalq Yaşıllar hərəkatı olaraq təşkil edildi.

Qlobal Yaşıllar Xartiyası da eyni prinsipləri özündə ehtiva edirdi.

2. Lokal hərəkatlar

Yaşıl ideologiya iştirakçı demokratiyanı və "qlobal düşünmə, lokal fəaliyyət" prinsipini vurğulayır. Beləliklə, ideal bir yaşıl partiyanın aşağıdan yuxarıya, məhəllədən bələdiyyəyə, ekoregional səviyyədən milli səviyyəyə qədər böyüdüyü düşünülür. Məqsəd, konsensusa əsasən qərar qəbul etmə prosesidir. Güclü yerli koalisiyalar daha yüksək səviyyəli seçkilərdə önəmli hesab edilir. Tarixən Yaşıl böyümənin yaşılların adi vətəndaşların narahatlıqları arasındakı boşluğu aradan qaldıra biləcəyi tək bir problem səbəb oldu. Məsələn, Almaniyada Yaşılların nüvə enerjisinə ciddi müxalifliyi onların federal seçkilərdə ilk uğurlarını qazanmasına səbəb oldu.

3. Yaşıl konseptlər

Yaşıl iqtisadiyyat təbiətin nizamlı qorunmasının insan rifahı üçün əhəmiyyətinə diqqət yetirir. Əksər yaşıllar, iqtisadi artımı vurğulamaqla yanaşı, ekoloji sağlamlığa məhəl qoymadıqları üçün ənənəvi kapitalizmə etibar etmirlər: iqtisadi artımın "tam dəyəri", çox vaxt yaşıl siyasətə görə qəbuledilməz olan təbiətin korlanmasına səbəb olur deyə, yaşıllar bəzi kapitalist münasibətlərə skeptik yanaşırlar.

Yaşıl iqtisadiyyat bu cür artımı "iqtisadi olmayan artım" hesab edir - buna baxmayaraq bu kapitalist konseptin ümumi həyat keyfiyyətini aşağı saldığını düşünür.

Bəzi yaşıllar, "yaşıl" iqtisadi baxışlardan fərqli olaraq, produktivizmə, istehlakçılığa və elmi nəzəriyyəyə "boz" deyirlər. "Boz", konkretliyi və cansızlığı nəzərdə tutur.

Buna görə də yaşıl siyasətin tərəfdarları, ətraf mühitin qorunması üçün hazırlanmış iqtisadi siyasətləri müdafiə edirlər. Yaşıllar, hökumətlərdən qaynaqları israf edən və ya təbii dünyanı çirkləndirən şirkətlərə, yaşılların "çirkli subsidiyalar" adlandırdıqları subsidiyaları dayandırmasını istəyir. Bəzi yaşıl siyasət cərəyanları insan sağlamlığına zərər verə biləcəyi üçün avtomobil və kənd təsərrüfatı subsidiyalarını bu kateqoriyaya daxil edir. Əksinə, yaşıllar həm istehsalçıları, həm də istehlakçıları ekoloji cəhətdən təmiz seçimlər etməyə təşviq edəcək yaşıl vergi dəyişikliyini müdafiə edir.

Yaşıl iqtisadiyyat ümumilikdə anti-qlobalistdir. İqtisadi qloballaşma, lokal mühitlərə, yerli mədəniyyətlərə və mono-mədəni adlandırılan tək bir ticarət iqtisadiyyatı ilə əvəz edəcək olan rifaha təhlükə hesab olunur.

4. Yaşıl cərəyanlar

Yaşıl siyasətin ümumiyyətlə yaşıl anarxizm, eko-anarxizm, nüvə əleyhinə və sülh hərəkatlarına ehtiva etdiyi söylənilir - lakin buna baxmayaraq, bunlar tez-tez heç bir partiya ilə uyğunlaşmadıqlarını iddia edirlər. Bəziləri yaşıl siyasətin içində feminizm, pasifizm və heyvan hüquqları hərəkatlarını da əhatə etdiyini iddia edir. Yaşılların çoxu qadınlara, xüsusən də analara güc vermək üçün xüsusi siyasət tədbirlərini dəstəkləyir; müharibəyə qarşı çıxmaq və lokal konfliktləri azaltmaq, qarşıdurmada faydalı və ya münaqişəyə səbəb ola biləcək texnologiyaları dayandırmağı müdafiə edirlər.

Sol-yaşıl siyasət, ekologiyanı, ətraf mühiti qorumaq və bununla da yanaşı, eko-sosializmə aparan, kapitalist sistemin ekoloji böhranlarının, sosial təcrid olunmanın, bərabərsizliyin və qarşıdurmanın səbəbi kimi tənqid etmək üçün unifikasiya olunan bir ideologiyadır. Bir çox Yaşıl Partiya açıq şəkildə eko-sosialist deyildir, lakin dünyanın əksər Yaşıl Partiyalarının böyük bir eko-sosialist alyanslara üzvlüyü var (əsasən Avropa Birliyi ölkələrində).

Yaşıllar qarşı yaranan stereotipə baxmayaraq, bəzi mərkəzçi yaşıllar kapitalizmi müdafiə edən daha çox geo-liberterian fikirləri müdafiə edirlər. Yaşıllar arasındakı kapitalizm-sosializm mübahisəsi, iqtisadiyyata, gender bərabərliyi, feminizm, heyvan haqları kimi mövzular onu sübut edir ki, bu mövzularda yaşılların ortaq bir doktrinası yoxdur, əksəriyyəti iqtisadiyyatı sol prespektivdən təhlil etsə də, aralarında mümkün sayda kapitalizmə (təbii ki, ekosiyasətlə birlikdə), müsbət yanaşanlar da olur. Bu fərqliliklər, etika, siyasətin formalaşdırılması və siyasi iqtisadla bağlı məsələlər yaşıl ictimaiyyət arasında müzakirələrə səbəb olur, bu da tək bir doktrinal yanlış etikanın olmadığı, iqtisadi-siyasi məsələlərdə faktiki ehkamların olmadığını sübut edir ki, yaşıllar arasında tək bir etika yoxdur.