BMT-nin son hesabatlarında cinsi zorakılıq və rəsmi statistik göstəricilər

Şəxsin öz iradəsinə zidd olaraq cinsi əlaqəyə girməsi şiddətdir. Cinsi istismar qurbanının özünü günahkar hiss etməsi və utanması gözləniləndir, amma həyata davam edə bilmək üçün cəsarətli olması və sui -istifadə haqqında danışması çox vacibdir.

Cinsi Təcavüz nədir?

Cinsi təcavüz, bir və ya daha çox insanın başqa bir şəxsi seksual hərəkətə məcbur etməsi deməkdir. Bu həm psixoloji, həm də fiziki olaraq baş verə bilər və hərəkətlərin icazəli olub -olmamasına yalnız qurban qərar verə bilər.

Fiziki zorakılıq təcavüzkarın cinsi istəklərini məmnun etmək üçün təcavüz və ya məcburi şəkildə olur. Ürəyinizcə olmayan nəvaziş ilə də ifadə edilə bilər. Psixoloji zorakılıq seksist şərhlərlə, pornoqrafik materiallara baxmaq məcburiyyətində qalmaqla və ya cinsi aktı yaşayan digər insanları izləməyə məcbur edilməklə ifadə oluna bilər.

Azərbaycan respublikasının Cinayət Məcəlləsinə əsasən (152-ci maddə), 16 altı yaşına çatmayan şəxslə cinsi əlaqədə olma və ya seksual xarakterli digər hərəkətlər etmə qanuna ziddir və üç ilədək müddətə azadlıqdan məhrumetmə ilə cəzalandırılır. Şiddət bir və ya bir neçə dəfə baş verə bilər və cinayətkar hər zaman güc mövqeyindən istifadə edir. Uşaq və yeniyetmələrin məlumatsızlığından istifadə edən valideyn, qohum, müəllim və ya qonşu tərəfindən zorakılığa məruz qalması da nadir hal deyil. Zorakılıq aktı qurbanın fiziki cəhətdən zəiflədiyi, sərxoş olduğu, xəstə və ya əlil olduğu zaman baş verə bilər. Bəzi cinayətkarlar qəsdən uşaqla müsbət emosional əlaqələr yaradır və bu münasibətdən sonra öz məqsədləri üçün istifadə edirlər.

Kiminsə cinsi təcavüzə qadir olub olmadığını müəyyən etmək üçün xarici amillərdən istifadə etmək olmaz. Ən çox rast gəlinən hal, qarşınızdakının təhdid və ya güc tətbiq edərək sərhədi keçməsidir.

Zorakılıqdan sonra...

Qadınlar və qızların ayrı -ayrılıqda cinsi zorakılıqdan sonraki davranışları fərqli olur. Çoxları qapandığı hisslər: utanc, iyrənclik, günahkarlıq, zorakılıq aktının arzuolunmaz xatirələri, narahatlıq və panik ataklar, qorxulu reallıq hissləri və yaddaşdakı boşluqlar buna misaldır. Depressiya, cinsi problemlər, iştahın kəsilməsi və sosial əlaqələrdən uzaqlaşmaq da ümumi nəticələrdir. Təcavüzə uğrayan qadın və qızlarda , bu aktın hamiləlik və / və ya cinsi yolla keçən bir xəstəliklə nəticələnə biləcəyi və ya ola biləcəyi fikri daima böyük narahatlıq yaradır. Cinsi istismar uzun müddətli və ciddi fiziki, emosional və sosial nəticələrə səbəb ola bilir. Hətta bu gün də təşviq, anlayış və dəstək əvəzinə onlar önyargı , təhqir və ittihamlarla qarşılanırlar. Bu kimi təsirlərə məruz qalan qadın və qızların başqalarına etibar etmələrini və kömək almalarını daha da çətinləşdirir.Cinsi zorakılıq halları ilk növbədə psixi sağlamlığa zərbə vurur. Baş verən hadisə özünə inamını ciddi şəkildə sarsıdır, insanın özünə hörməti azalır və başqalarına güvənməsi çətinləşir.

Bir çox insan baş verən şiddətdən utanır və iyrənir və buna görə də bu barədə danışmaqda çətinlik çəkirlər. Narahatlıq, depressiya, stres, yuxu problemləri, qəzəb və intihar düşüncələri meydana gələ bilir. Sadalanan simptomlar bəzi insanlarda tez inkişaf edə bəzilərində isə zaman keçdikcə inkişaf edərək özünəqapanmaya , tənhalığa, asosiallığa apara bilir.

Nə etmək olar?

Cinsi zorakılıq aktı şiddətli ağrılara səbəb ola və güclü psixoloji sarsıntı yarada bilsə də, normal həyata qayıtmağın bir yolunu tapmaq olar. Yenidən həyatınızı idarə edə bilərsiniz. Baş verənlər haqqında sizə inanan və yaxın birinə danışmaq tənhalıq hisslərini azalda bilər. Etibar etdiyiniz birini seçin , psixoloq və ya bir mütəxəssislə əlaqə saxlayın. Amma heç bir halda susmayın və bu halı gizlətməyə çalışmayın. Sizin susmağınız cinayətkarın növbəti cinayətini törətməyə yol açır və o cəzasız qalmasına arxayın olaraq daha da rahat şəkildə öz əməllərinə davam edir.

Bu ilin mart ayında BMT-nin rəsm səhifəsində dərc olunan məqalədə beynalxalq təşkilatln apardığı genişmiqyaslı yeni araşdırması qadınlara qarşı zorakılığın dəhşətli mənzərəsini əks etdirir.

"Dəhşətli !" - ÜST rəhbəri, qadınlara qarşı şiddət mövzusunda yeni, ən dolğun və ən həcmli hesabatın məğzini belə adlandırdı. Onun sözlərinə görə, bütün qadınların və qızların üçdə biri həyatında ən az bir dəfə fiziki və ya cinsi şiddət yaşadı. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı və BMT Qadınları tərəfindən hazırlanan hesabatda 2000-2018-ci illər üçün məlumatlar təqdim olunur, lakin bildiyiniz kimi, COVID-19 pandemiyasının başlaması ilə cinsi zorakılığın miqyası inanılmaz dərəcədə artmışdır.

Hesabatın müəllifləri gender əsaslı şiddətin bütün ölkələrdə, bütün mədəniyyətlərdə, bütün qitələrdə olduğunu vurğulayırlar. 15-49 yaş arası qadınlara qarşı ən yüksək şiddət Saharaaltı Afrika, Cənubi Asiya və Okeaniyada (33% -51%) müşahidə olunur. Amerikada qadınların 25% -i, Avstraliya və Yeni Zelandiyada 23% -i, Avropada isə 16-23% -i arasında şiddət yaşanır. Üstəlik, Qərbi Avropada bu rəqəm 21%, Şərqi Avropada - 20%və Mərkəzi Asiyada - 18% -dir.

Zorakılığa məruz qalırlar arasında yetkinlik yaşına çatan və çatmayanlar da var: hesabata görə, 15-19 yaş arası qızların demək olar ki dörddə biri ortağından fiziki və ya cinsi şiddət görüb. Təssüf ki, həssas dönəm sayılan bu yaşda sağlam bir əlaqənin necə olması haqqında təməl fikirlər qoyulur. Və zorakılıq aktları bu prosesə öz mənfi təsirini bağışlayır.Şiddət qadınların fiziki, zehni, reproduktiv və cinsi sağlamlığını pozur. Travma, depressiya, narahatlıq , arzuolunmaz hamiləlik, cinsi yolla keçən infeksiyalar, HİV və cinsi zorakılığın bir çox digər nəticələri ömürlük yarana bilər.

Üstəlik, əksər hallarda zorakılıq qadına çevrəsində olan insanlar tərəfindən törədilir. Qadınların 6 faizi tanımadığı kimsələr tərəfindən zorakılığa məruz qaldığını bildirir. Ancaq mütəxəssislər, əsl rəqəmin daha yüksək olduğuna əmindirlər - utanc hissi qadınların bu kimi halları bildirmə ehtimalını daha azaldır.

BMT Qadınlar Təşkilatının İcraçı Direktoru Fumzile Mlambo Ngcuka : "Qadınlara qarşı geniş yayılmış zorakılığın nəinki azalmadığını görürük, həm də ana ola biləcək 15-24 yaş arası qızların ən ağır vəziyyətə düşməsi son dərəcə narahatlıq oyadır" - dedi.

"Qadınlara qarşı şiddət, COVID-19-dan fərqli olaraq, bir peyvəndlə dayandırıla bilməz"- ÜST-nın Baş direktoru Dr. Tedros Ghebreyesus deyərək bildirdi. Bu fenomenin ortadan qaldırılması, qadınlara qarşı şiddətə münasibətini dəyişdirmək, dəstək xidmətlərini genişləndirmək, qadın və qızları gücləndirmək və hörmətə bağlı münasibətləri inkişaf etdirmək üçün hökumətlərin, icmaların və fərdlərin davamlı səy göstərməsini tələb edir.

Dr. Claudia Moreno isə öz məruzəsində:

"Qadına qarşı zorakılıq probleminin öhdəsindən gəlmək üçün ilk növbədə onunla bağlı etiketlənməsini aradan qaldırmaq, qurbanlarla insani münasibət haqqında tibb işçilərini maarifləndirmək və gender bərabərsizliyinin əsaslarını dağıtmaq lazımdır" - dedi.

Mənbə:

https://news.un.org/ru/story/2021/03/1398312

https://mind.se/ru/факты/связанные-состояния/сексуальное-насилие/